คำนำ

(คัดย่อจากคำนำ ฉบับพิมพ์ พ.ศ. ๒๕๐๕ กรมศิลปากร)

ลิลิต “เตลงพ่าย” นี้ สมเด็จพระมหาสมณเจ้ากรมพระปรมานุชิตชิโนรส ทรงพระนิพนธ์ขึ้นเป็นบทสดุดีเฉลิมพระเกียรติวีรกรรมของ สมเด็จพระนเรศวร มหาราช วีรกษัตริย์ผู้ยิ่งใหญ่ของไทย ซึ่งทรงทำยุทธหัตถีมีชัยแก่พระมหาอุปราชาแห่งกรุงหงสาวดี เมื่อปี พ.ศ. ๒๑๓๕ เข้าใจว่า สมเด็จฯ กรมพระปรมานุชิตชิโนรส จะได้ทรงพระนิพนธ์ขึ้นเมื่อราวปี พ.ศ. ๒๓๗๕ ในรัชกาลที่ ๓ ทรงดำเนินความตามเค้าเรื่องในพระราชพงศาวดารกรุงศรีอยุธยา แต่ด้วยพระปรีชาญาณยอดเยี่ยมในทางวรรณคดี พระองค์ทรงร้อยกรองขึ้นเป็นบทประพันธ์ที่ให้ผู้อ่านผู้ฟังสามารถสร้างจินตนาการไปตามบทร้อยกรองโดยได้รับรสนิยมทางวรรณกรรมเป็นอย่างดี